10 συν 1 ριζικές μεταβολές στο ρυθμιστικό πεδίο περί δημοσίων συμβάσεων
Με το ν. 4782/2021 «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη, τις υποδομές και την υγεία» (ΦΕΚ Α’36 – 09/03/2021), αναμορφώνονται ριζικά οι διατάξεις του ν. 4412/2016, ο οποίος συνιστά το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών, υπηρεσιών και έργων, με ratio την απλοποίηση των διαδικασιών, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων, την επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών εργαλείων (e-procurement) καθώς τη διασφάλιση του περαιτέρω ανοίγματος της αγοράς των δημοσίων συμβάσεων μέσω της ενίσχυσης της συμμετοχής των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και της εν γένει διασφάλισης συνθηκών ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού.
Σε μία πρώτη προσπάθεια «αποκωδικοποίησης» των πλέον σημαντικών νομοθετικών αλλαγών, παρατίθενται οι 10 συν 1 μία πλέον ριζικές μεταβολές στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων που επήλθαν με την ψήφιση του ν. 4871/2021:
1/ Επέκταση χρήσης εργαλείων e-procurement (ΕΣΗΔΗΣ)
- Επεκτείνεται η χρήση των εργαλείων e-procurement, ήτοι του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (EΣΗΔΗΣ), σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιας σύμβασης, με εκτιμώμενη αξία δαπάνης μεγαλύτερη των 30.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ, αντί των 60.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ που ίσχυε, εξαιρουμένης της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων που προβλέπονται στο άρθρο 128 του ν. 4412/2016, περί ανάθεσης εξειδικευμένων υπηρεσιών (σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες), για τη μελέτη και εκτέλεση συμβάσεων δημοσίων έργων και συμβάσεων παραχώρησης έργων.
- Προβλέπεται η πλήρης εγκατάλειψη των έγχαρτων διαδικασιών ανάθεσης, εκτός από την περίπτωση των απευθείας αναθέσεων και των έκτακτων διαδικασιών διαπραγμάτευσης του άρθρου 32 του ν. 4412/2016.
- Επιπροσθέτως, καταργείται ο συνοπτικός διαγωνισμός που ίσχυε για τις συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία μέχρι του ποσού των 60.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Υπενθυμίζεται ότι ο συνοπτικός διαγωνισμός δεν διενεργείτο κατά κανόνα με ηλεκτρονικά μέσα, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο πρόσθετο διοικητικό βάρος για τις αναθέτουσες αρχές και τους οικονομικούς φορείς.
2/ Εγγυήσεις
- Εισάγεται αλλαγή της βάσης υπολογισμού των εγγυήσεων καλής εκτέλεσης. Ειδικότερα, ως βάση υπολογισμού θεωρείται πλέον η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, δηλαδή ο αρχικός προϋπολογισμός, αντί της συμβατικής αξίας που προβλέπεται στις υφιστάμενες διατάξεις, καθώς και η αναπροσαρμογή του ποσοστού των εγγυήσεων καλής εκτέλεσης, στις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών σε 4%, αντί του ισχύοντος 5%.
- Καταργείται η έως σήμερα κάλυψη της εγγυητικής επιστολής προκαταβολής έως του ποσού της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης, αφού πλέον οι δύο εγγυήσεις είναι απολύτως διακριτές μεταξύ τους.
- Προσδιορίζεται το ανώτατο ποσοστό της εγγύησης καλής λειτουργίας, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 5% της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης, τροποποιώντας την υφιστάμενη διάταξη, δυνάμει τη οποίας δεν προβλεπόταν συγκεκριμένο ποσοστό και επαφίετο στην ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής να το καθορίσει στα έγγραφα της σύμβασης.
3/ Λόγοι Αποκλεισμού
- Καταργείται ο λόγος αποκλεισμού της περ. γ της παρ. 2 του άρθρου 73 που αφορούσε σε παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, υψηλής και πολύ υψηλής σοβαρότητας, για τις οποίες έχουν επιβληθεί πρόστιμα από το ΣΕΠΕ με δεσμευτική ισχύ. Η ως άνω κατάργηση οφείλεται στο γεγονός ότι μέχρι σήμερα, δεν έχει καταστεί δυνατή η έκδοση σχετικού πιστοποιητικού από το ΣΕΠΕ και η διάταξη είναι εν τοις πράγμασι ανεφάρμοστη. Συναφώς, καταργείται το πιστοποιητικό του ΣΕΠΕ ως αποδεικτικό μέσο για την απόδειξη της μη συνδρομής ορισμένων παραβάσεων εργατικής νομοθεσίας υψηλής και πολύ υψηλής σοβαρότητας.
- Ως προς την παραβίαση των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων των οικονομικών φορέων και την άρση του αποκλεισμού τους, αναδιατυπώνεται η οικεία διάταξη, υπό το πρίσμα της Οδηγιών 2014/24/ΕΕ και πλέον ρητά προβλέπεται ότι ο συγκεκριμένος λόγος αποκλεισμού δεν συντρέχει εφόσον ο οικονομικός φορέας: α) έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του καταβάλλοντας τους φόρους ή τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που οφείλει, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, των δεδουλευμένων τόκων ή των προστίμων, β) έχει υπαχθεί σε αναστολή ή ρύθμιση ή σε κάθε είδους δεσμευτικό διακανονισμό για την καταβολή τους, τους όρους των οποίων τηρεί. Στις ως άνω περιπτώσεις, ο οικονομικός φορέας δεν υποχρεούται να απαντήσει καταφατικά στο σχετικό ερώτημα του ΕΕΕΣ, δυνάμει του οποίου καλείται να απαντήσει για το εάν έχει ανεκπλήρωτες υποχρεώσεις ή εάν έχει αθετήσει τις παραπάνω υποχρεώσεις του.
4/ Οριζόντιο Σύστημα Αποκλεισμού
Θεσπίζεται το πρώτον ενός οριζόντιο σύστημα αποκλεισμού οικονομικών φορέων και προβλέπεται η σύσταση μητρώου πληροφοριακού χαρακτήρα, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση οι αναθέτουσες αρχές. Στο ως άνω μητρώο θα καταχωρίζονται στοιχεία, τα οποία άπτονται της επαγγελματικής αξιοπιστίας καθώς και της εκτέλεσης προηγούμενων δημοσίων συμβάσεων.
5/ Κατάργηση ΤΕΥΔ και επέκταση χρήσης ΕΕΕΣ
- Προβλέπεται η επέκτασης της χρήσης του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Εγγράφου Σύμβασης (ΕΕΕΣ) και στις συμβάσεις κάτω των ορίων εφαρμογής των Οδηγιών, πλην της απευθείας ανάθεσης, στην οποία εξακολουθεί να μην απαιτείται προκαταρκτική απόδειξη των προϋποθέσεων συμμετοχής.
- Διευκρινίζεταιότι το Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (ΤΕΥΔ) καταργείται.
- Προβλέπεται το πρώτον ότι ο οικονομικός φορέας δύναται να διευκρινίζει τις δηλώσεις και πληροφορίες που παρέχει στο ΕΕΕΣ με συνοδευτική υπεύθυνη δήλωση, την οποία υποβάλλει μαζί με το ΕΕΕΣ και τούτο προς αποφυγή άκρως φορμαλιστικών διοικητικών πρακτικών.
6/ Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές
- Καθορίζεται ένα συνδυασμένο όριο έκπτωσης άνω του οποίου ο οικονομικός φορέας υποχρεούται μετά από πρόσκληση της Αναθέτουσας Αρχής να υποβάλλει έγγραφες εξηγήσεις, τυχόν δε άρνησή του επάγεται την κήρυξη της προσφοράς του ως απαράδεκτης και την κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής. Σημειώνεται δε ότι τα οικονομικά στοιχεία των εξηγήσεων που παραθέτει ο οικονομικός φορέας προς την Αναθέτουσα Αρχή αποτελούν δεσμευτική συμφωνία και τα εν λόγω στοιχεία δεν δύνανται να μεταβληθούν σε μεταγενέστερο χρόνο.
- Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, ως ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές, σε κάθε περίπτωση, θα τεκμαίρονται προσφορές που υποβάλλονται σε διαγωνισμό και εμφανίζουν απόκλιση μεγαλύτερη των δέκα (10) ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του το συνόλου των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν, ενώ δύναται η αναθέτουσα αρχή να κρίνει και άλλες προσφορές με μικρότερη προσφορά ως ασυνήθιστα χαμηλές.
7/ Αποσφράγιση και αξιολόγηση προσφορών και αιτήσεων συμμετοχής στις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων προμηθειών και παροχής γενικών υπηρεσιών
- Τροποποιείται η διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών σε συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών, ως προς την κατεύθυνση της επιτάχυνσης της διαγωνιστικής διαδικασίας και ειδικότερα ως κατωτέρω:
- Όταν κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσροφά μόνο βάσει τιμής, προβλέπεται η έκδοση μίας ενιαίας (αντί των δύο που προβλέπονται στη ισχύουσα διάταξη) απόφασης της αναθέτουσας αρχής, με την οποία επικυρώνονται τα αποτελέσματα όλων των σταδίων της διαδικασίας (δικαιολογητικά συμμετοχής, τεχνική προσφορά, οικονομική προσφορά και δικαιολογητικά κατακύρωσης), οι δε συμμετέχοντες λαμβάνουν γνώση των στοιχείων των λοιπών προσφερόντων με την κοινοποίηση της απόφασης κατακύρωσης.
- Όταν κριτήριο ανάθεσης είναι η βέλτιστη σχέση ποιότητας - τιμής, προβλέπεται η έκδοση δύο αποφάσεων (δικαιολογητικά συμμετοχής μαζί με την τεχνική προσφορά και οικονομική προσφορά μαζί με τα δικαιολογητικά κατακύρωσης), αντί των τριών που προβλεπόταν στο προγενέστερο καθεστώς.
8/ Συμπλήρωση – αποσαφήνιση πληροφοριών και δικαιολογητικών
Παρέχεται το πρώτον η δυνατότητα συμπλήρωσης των υποβληθέντων στοιχείων της προσφοράς, με σκοπό τον περιορισμό των αδικαιολόγητων αποκλεισμών των οικονομικών φορέων για αυστηρά τυπικούς λόγους, ενώ πληρούνται κατ’ ουσίαν οι προϋποθέσεις συμμετοχής. Οι αναθέτουσες αρχές, τηρώντας τις αρχές της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας, ζητούν από τους οικονομικούς φορείς, όταν οι πληροφορίες ή η τεκμηρίωση που πρέπει να υποβάλλονται είναι ή εμφανίζονται ελλιπείς ή λανθασμένες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο ΕΕΕΣ, ή ακόμη όταν λείπουν συγκεκριμένα έγγραφα, να υποβάλουν, να συμπληρώσουν και να αποσαφηνίσουν τις σχετικές πληροφορίες, εντός προθεσμίας όχι μικρότερης των δέκα (10) ημερών και όχι μεγαλύτερης των είκοσι (20) ημερών από την ημερομηνία κοινοποίησης σε αυτούς της σχετικής πρόσκλησης.
9/ Όρια απευθείας ανάθεσης
Τροποποιούνται τα χρηματικά όρια στις διαδικασίες απευθείας ανάθεσης. Ειδικότερα, αυξάνεται το χρηματικό όριο από τις 20.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ στις 30.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ για τις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών και 60.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ για τις συμβάσεις έργων και συμβάσεις των άρθρων 107- 110 του ν. 4412/2016.
10/ Προϋποθέσεις άσκησης προδικαστικής προσφυγής και Διαδικασία ενώπιον της ΑΕΠΠ
- Προβλέπεται η άσκηση προδικαστικής προσφυγής ενώπιον της ΑΕΠΠ για διαφορές συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία άνω των 30.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ, αντί των 60.00 ευρώ που ίσχυε.
- Εισάγονται τροποποιήσεις στη διαδικασία εξέτασης προδικαστικών προσφυγών, με σκοπό τη διευκόλυνση του έργου της ΑΕΠΠ, την απλοποίηση και την επιτάχυνση της διαδικασίας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι προδικαστικές προσφυγές επί διαφορών από ανάθεση συμβάσεων με εκτιμώμενη αξία έως και 100.000 ευρώ εξετάζονται από Μονομελές Κλιμάκιο της ΑΕΠΠ, ενώ όταν η εκτιμώμενη αξία υπερβαίνει τις 100.000 ευρώ, εξετάζονται από Τριμελές Κλιμάκιό της. Κατ’ εξαίρεση, εξετάζονται από επταμελές Κλιμάκιο της ΑΕΠΠ, όταν πρόκειται για υπόθεση μεγάλης σπουδαιότητας ή προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων.
- Απαλείφεται η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να υποβάλει συμπληρωματική αιτιολογία πριν από την εξέταση της προσφυγής.
- Προβλέπεται η δυνατότητα κατάθεσης συμπληρωματικού υπομνήματος εντός πέντε (5) ημερών από την κοινοποίηση των απόψεων της αναθέτουσας αρχής παρέχεται σε οποιοδήποτε από τα μέρη.
11/ Δικαστική προστασία
- Η δικαστική προστασία, προσωρινή και οριστική, ενοποιείται σε ένα στάδιο, με την εισαγωγή στην έννομη τάξη ενός υβριδικού ενδίκου βοηθήματος, που σωρεύει την αίτηση αναστολής και την αίτηση ακύρωσης στο ίδιο δικόγραφο.
- Ρητά προβλέπεται πλέον η παθητική νομιμοποίηση της αναθέτουσας αρχής ως διαδίκου στην περίπτωση προσβολής απόφασης της ΑΕΠΠ που απέρριψε προσφυγή.
- Επέρχεται μετακίνηση αρμοδιοτήτων από το ΣτΕ προς τα Διοικητικά Εφετεία, που πλέον αναλαμβάνουν και τις διαφορές από διαδικασίες του Βιβλίου ΙΙ που δεν υπερβαίνουν το ποσό των 15.000.000 ευρώ πλέον Φ.ΠΑ. σε εκτιμώμενη αξία. Επομένως, καταργείται ο διαχωρισμός του προγενέστερου καθεστώτος μεταξύ Βιβλίου Ι και Βιβλίου ΙΙ, το δεύτερο εκ των οποίων υπαγόταν στο σύνολο του στο ΣτΕ. Υπογραμμίζεται ότι οι διαφορές που προκύπτουν από διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων παραχώρησης οι οποίες προκύπτουν κατά την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης έργων ή υπηρεσιών και δημόσιων συμβάσεων, οι οποίες υλοποιούνται ως Σ.Δ.Ι.Τ. εξακολουθούν, ανεξαρτήτως αξίας, να υπάγονται στην αρμοδιότητα του Ανωτάτου Ακυρωτικού.
Σε μία πρώτη προσπάθεια «αποκωδικοποίησης» των πλέον σημαντικών νομοθετικών αλλαγών, παρατίθενται οι 10 συν 1 μία πλέον ριζικές μεταβολές στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων που επήλθαν με την ψήφιση του ν. 4871/2021
Source/ Author:Δήμητρα Αναγνωστοπούλου
