Συμφέρον του τέκνου και άσκηση της γονικής μέριμνας - Η μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου
Συμφέρον του τέκνου και άσκηση της γονικής μέριμνας
Η μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου
Ο όρος της «γονικής μέριμνας» υιοθετήθηκε για πρώτη φορά από το ν. 1329/1983, έναν νόμο που μετέβαλε σημαντικά τον εν πολλοίς αναχρονιστικό, έως τότε, χαρακτήρα του ελληνικού Οικογενειακού Δικαίου, καθώς εισήγαγε, μεταξύ άλλων, την ισονομία των φύλων μέσα στην οικογένεια. Ειδικότερα, αντικατέστησε τον όρο της «πατρικής εξουσίας», έτσι ώστε να αναγνωριστεί και νομικά ο σημαντικός ρόλος της μητέρας στην ανατροφή του ανήλικου τέκνου. Έκτοτε, η γονική μέριμνα αποτελεί ταυτόχρονα καθήκον και δικαίωμα και των δύο γονέων (λειτουργικό δικαίωμα). Περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση, δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του (άρθρο 1510 ΑΚ). Κάθε, δε, απόφαση των γονέων πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του παιδιού τους (άρθρο 1511 ΑΚ).
Τα δεδομένα είθισται να μεταβάλλονται όταν διακόπτεται η έγγαμη συμβίωση, λύεται ή ακυρώνεται ο γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης. Μολονότι οι γονείς μπορούν να συμφωνήσουν ότι θα συνεχίσουν να ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα, στην πράξη η προσφυγή στο δικαστήριο καθίσταται σε αρκετές περιπτώσεις αναγκαία και επιβεβλημένη. Το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου (ανατροφή, εκπαίδευση, επίβλεψη) στον έναν από τους δυο γονείς ή και στους δύο, ενώ δύναται να προβεί σε κατανομή, λειτουργική ή χρονική, αυτής, ή ακόμη και να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε τρίτο πρόσωπο, έχοντας πάντα υπόψη του αυτό που επιτάσσει το συμφέρον του τέκνου.
Μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια, επιχειρείται η αναμόρφωση των διατάξεων που αφορούν τις σχέσεις γονέων και τέκνων μέσα από σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση. Με το εν λόγω νομοσχέδιο εισάγεται ως νόμιμο σύστημα η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας (σχέδιο νόμου-άρθρο 1513 ΑΚ). Οι γονείς, δε, υποχρεούνται να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων που αφορούν στην ανατροφή του τέκνου τους. Εντούτοις, οι ίδιοι δύνανται να συμφωνήσουν διαφορετικά με έγγραφο βέβαιης χρονολογίας που θα έχει διετή ισχύ ( σχέδιο νόμου-άρθρο 1514 §1 ΑΚ). Αν δεν είναι δυνατή η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, εξαιτίας διαφωνίας των γονέων και ιδίως αν ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δεν συμπράττει σ’ αυτή ή δεν τηρεί την τυχόν υπάρχουσα συμφωνία για την άσκηση ή τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας ή αν η συμφωνία αυτή είναι αντίθετη προς το συμφέρον του τέκνου ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου, καθένας από τους γονείς μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο (σχέδιο νόμου-άρθρο 1514 §2,3 ΑΚ).
Επιπλέον, με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου ο τόπος διαμονής του τέκνου δεν συνδέεται με την άσκηση της γονικής μέριμνας, σε αντίθεση με το ισχύον δίκαιο, στο οποίο ο προσδιορισμός του καθορίζεται από το πρόσωπο που έχει την επιμέλεια του ανηλίκου. Με τη νέα διάταξη του άρθρου 1519 ΑΚ προβλέπεται ότι, για τη μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου, που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει, απαιτείται προηγούμενη έγγραφη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση που εκδίδεται μετά από αίτηση ενός από τους γονείς. Καινοτόμο στοιχείο συνιστά και η θέσπιση του μαχητού τεκμηρίου του 1/3 για την επικοινωνία του παιδιού με τον γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει.
Θετική παρουσιάζεται η νομοθετική πρόβλεψη της Διαμεσολάβησης ως εναλλακτικής μεθόδου επίλυσης των οικογενειακών διαφορών, την οποία μπορούν να επιλέξουν είτε οι ίδιοι οι γονείς είτε να τη διατάξει το δικαστήριο, στην περίπτωση που κρίνεται αναγκαίο. Προτείνεται, ακόμη, η θέσπιση ειδικών προγραμμάτων της Εθνικής Σχολής Δικαστών για την επιμόρφωση των δικαστικών λειτουργών, που θα δικάζουν τις οικογενειακές διαφορές, από εξειδικευμένους Ψυχολόγους, Κοινωνιολόγους και Κοινωνικούς Λειτουργούς, Καθηγητές ΑΕΙ και Δικαστικούς Λειτουργούς.
Αναμφισβήτητα, πρωταρχική μέριμνα του νομοθέτη είναι η εξυπηρέτηση του πραγματικού και αληθούς συμφέροντος του παιδιού, το οποίο, κατά τη διατύπωση των νέων διατάξεων εξυπηρετείται πρωτίστως από την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του, καθώς επίσης και από την αποτροπή διάρρηξης των σχέσεών του με καθένα από αυτούς. Ωστόσο, το «συμφέρον του τέκνου» δεν μπορεί παρά να καθορίζεται in concreto, ανάλογα, δηλαδή, με τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε περίπτωσης και όχι a priori, γενικά και αφηρημένα από το νομοθέτη.
Μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια, επιχειρείται η αναμόρφωση των διατάξεων που αφορούν τις σχέσεις γονέων και τέκνων μέσα από σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης
Source/ Author:Χριστίνα Ζήση
