Παρουσίαση πνευματικών έργων στο Διαδίκτυο - Ποινική Προσέγγιση - Πειρατεία
Μελέτη του Ιωάννη Κοντούλη, Ασκούμενου Δικηγόρου.
Εν αναμονή της εξαγγελθείσας Υπουργικής Απόφασης για την καταπολέμηση της πειρατείας και τη διαφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων αναλύεται στην παρούσα μελέτη η προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας μέσω του Διαδικτύου υπό την μορφή της παρουσίασης οπτικοακουστικών έργων στο κοινό από τους ιδιοκτήτες ή και διαχειριστές των ιστότοπων. Ειδικότερα αναλύεται το ζήτημα του παρανόμου της παρουσίασης, των μεθόδων με τις οποίες τελείται και οι συλλογισμοί που αναπτύσσονται στο σκεπτικό των εκδοθεισών αποφάσεων. Στην παρούσα μελέτη δίδεται έμφαση στην ποινική προσέγγιση του αντικειμένου, εντούτοις παρατίθενται και αποφάσεις πολιτικών δικαστηρίων προκειμένου να καταστεί αντιληπτό πότε και βάσει ποίων κριτηρίων/ενδεικτών υφίσταται παρουσίαση έργου. Επισημαίνεται ότι για τη συγκεκριμένη πράξη απαιτείται η άδεια των δικαιούχων πνευματικών έργων και η παράλειψη της εν λόγω υποχρέωσης επιφέρει αστικές (άρθρο 65 ν.2121/1993), διοικητικές (άρθρο 65Α) και ποινικές κυρώσεις (άρθρο 66).
Σημαντικές διατάξεις:
Αρχικά το άρθρο 3 του νόμου 2121/1993 και ιδίως η διάταξη της παραγράφου 1 περίπτωση η’ ορίζει ότι το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στους δημιουργούς ιδίως την εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την παρουσίαση στο κοινό των έργων τους, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στα έργα αυτά, όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος. Τα δικαιώματα αυτά δεν αναλώνονται με οποιαδήποτε πράξη παρουσίασης στο κοινό με την έννοια της παρούσας ρύθμισης.
Επίσης παρατίθεται η διάταξη του νόμου βάσει της οποίας η ανωτέρω πράξη διώκεται ποινικά. Ειδικότερα, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 66 του Νόμου 2121/1993, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 2.900 -15.000 ευρώ όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου ή διατάξεων των κυρωμένων με νόμο πολυμερών διεθνών συμβάσεων για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας εγγράφει έργα ή αντίτυπα, αναπαράγει αυτά άμεσα ή έμμεσα, προσωρινά ή μόνιμα, με οποιαδήποτε μορφή, εν όλω ή εν μέρει, μεταφράζει, διασκευάζει, προσαρμόζει ή μετατρέπει αυτά, προβαίνει σε διανομή αυτών στο κοινό με πώληση ή με άλλους τρόπους ή κατέχει με σκοπό διανομής, εκμισθώνει, εκτελεί δημόσια, μεταδίδει ραδιοτηλεοπτικά κατά οποιονδήποτε τρόπο, παρουσιάζει στο κοινό έργα ή αντίτυπα με οποιονδήποτε τρόπο, εισάγει αντίτυπα του έργου που παρήχθησαν παράνομα στο εξωτερικό χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού και γενικά εκμεταλλεύεται έργα, αντίγραφα ή αντίτυπα που είναι αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας ή προσβάλλει το ηθικό δικαίωμα του πνευματικού δημιουργού να αποφασίζει για τη δημοσίευση του έργου στο κοινό, καθώς και να παρουσιάζει αυτό αναλλοίωτο χωρίς προσθήκες ή περικοπές (άρθρο 8 παρ.1 Οδηγίας 2001/29).
Η παράγραφος 2 του ίδιου άρθρου αφορά στην προσβολή των δικαιωμάτων που έχουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα επί του έργου, εκτός του δημιουργού, και ιδίως εκείνων που συμβάλλουν στην εκτέλεση, τη δημοσίευση, τη διάδοση ή την παραγωγή του υπό προστασία έργου, τα οποία απολαμβάνουν εξίσου σημαντική προστασία εκ του νόμου. (συγγενικά δικαιώματα)
Κατά την επισκόπηση της ελληνικής νομολογίας παρατηρείται ότι μεγάλο μέρος της δικαστηριακής ύλης ως προς την παραβίασης της πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο υπάγεται στην έννοια της διάθεσης έργων στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στο πρωτότυπο και τα αντίτυπα τους. Η προαναφερθείσα έννοια διαφοροποιείται από αυτή της παρουσίασης από το γεγονός ιδίως της κατοχής των έργων από τους ιδιοκτήτες και διαχειριστές ιστοτόπων και την διάθεση τους στο κοινό είτε με τη μέθοδο streaming, είτε παραπέμποντας σε ιστότοπους όπου τα ανωτέρω πρόσωπα έχουν προαποθηκεύσει τα έργα είτε υπό όρους μέσω της μεθόδου των ομότιμων κόμβων (peer to peer). Αντιθέτως η παρουσίαση στο κοινό τελείται με την τοποθέτηση παραπεμπτικών συνδέσμων προς τρίτους ιστότοπους στους οποίους δεν επεμβαίνουν οι κατηγορούμενοι και με τη διακίνηση αρχείων με τη μέθοδο των ομότιμων κόμβων. Οι εν λόγω μέθοδοι εξετάστηκαν ενδελεχώς από τον Έλληνα Δικαστή την παρελθούσα δεκαετία και προσέγγιση τους από τη Νομολογία παρουσιάζεται κάτωθι αφού προηγουμένως παρατεθούν ορισμένες διευκρινίσεις της Θεωρίας.
Α) Παραπεμπτικοί σύνδεσμοι
Καταρχήν κατά την κρατούσα άποψη στο ενωσιακό δίκαιο με την χρήση και τοποθέτηση παραπεμπτικών συνδέσμων και ιδίως απώτερων συνδέσμων ( deep links) από τον διαχειριστή ή ιδιοκτήτη του ιστότοπου, τελείται η αξιόποινη πράξη της παρουσίασης του έργου στο κοινό, όταν αφορούν σε οπτικοακουστικό έργο που είτε αναρτήθηκε στον αρχικό ιστότοπο παράνομα είτε νόμιμα αλλά με περιοριστικά μέτρα (π.χ κωδικό, συνδρομή) που μπορούν να παρακαμφθούν από τους χρήστες μέσα από τον παρεχόμενο σύνδεσμο. Στις προαναφερθέισες περιπτώσεις απαιτείται εκ των ων ουκ άνευ η άδεια του δικαιούχου. Επακολούθως εφόσον το έργο διατίθεται ελεύθερα και με άδεια στον αρχικό ιστότοπο δεν υφίσταται καταρχήν ζήτημα παρουσίασης στο κοινό με τη χρήση συνδέσμων (links). Μονό εφόσον μέσω αυτού γίνεται προσβάσιμο σε «νέο» κοινό, το οποίο δεν υπολόγισε και δε συμπεριέλαβε στην άδεια του ο δικαιούχος, δύναται να στοιχειοθετηθεί το εξεταζόμενο έγκλημα (Ποινική προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και η νομολογιακή της αποτύπωση, Η μελέτη της Μ. Καϊάφα-Γκμπάντι, Καθηγήτριας Νομικής Σχολής ΑΠΘ, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΠοινΔικ 11/2019, σελ. 1129 επ.). Ως προς την στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, ελλείψει ειδικής διάταξης στον αναλυόμενο Νόμο εφαρμόζεται το άρθρο 26 παράγραφος 1 του Ποινικού Κώδικα. Συγκεκριμένα η πράξη της παρουσίασης έργων στο κοινό ως πλημμέλημα ή ως κακούργημα τιμωρείται μόνο όταν τελείται με άμεσο, αναγκαίο ή και ενδεχόμενο δόλο
Κατά την εξέταση της Νομολογίας παρατηρούνται τα εξής: Το ζήτημα ήχθη ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης το 2010. Τότε το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Κιλκίς με την υπ’ αριθ. 965/2010 απόφαση απεφάνθη τα εξής : «…… η ιστοσελίδα του κατηγορουμένου αποτελεί κατ’ ουσίαν μια μηχανή αναζήτησης πληροφοριών…Περαιτέρω, το οικονομικό όφελος που αποκομίζει ο κατηγορούμενος από τη λειτουργία της ιστοσελίδας του κατά τον προαναφερθέντα τρόπο συνίσταται στα έσοδα που έχει από τις διαφημίσεις τρίτων που καταχωρούνται στην ανωτέρω ιστοσελίδα του και τις οποίες μπορούν να παρακολουθήσουν οι χρήστες της ιστοσελίδας κατά τη μετάβασή τους σε αυτή…. Ενόψει των ανωτέρω, η προεκτεθείσα συμπεριφορά του κατηγορουμένου δεν συνιστά αξιόποινη πράξη προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 66 παρ. 1 του Ν.2121/1993 αφού ο κατηγορούμενος, υπό την ιδιότητα του ιδιοκτήτη και διαχειριστή της ως άνω ιστοσελίδας, δεν προβαίνει σε άμεση ή έμμεση αναπαραγωγή και δημόσια εκτέλεση και πολύ περισσότερο σε διανομή και κατοχή με σκοπό διανομής των ταινιών και τηλεοπτικών σειρών που διαθέτει η ιστοσελίδα του αφού η τελευταία, όπως προεκτάθηκε, δεν διαθέτει τα σχετικά αρχεία στα οποία έχουν αποθηκευθεί οι συγκεκριμένες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, αλλά διευκολύνει, μέσω της αναφοράς της αντίστοιχης ηλεκτρονικής διεύθυνσης, την πρόσβαση στις ιστοσελίδες – κατόχους των σχετικών αρχείων από τις οποίες είναι εφικτή η αναπαραγωγή τους από το χρήστης του διαδικτύου και οι οποίες προφανώς οφείλουν να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του Ν.2121/1993 κατά την εκ μέρους τους διάδοση των σχετικών πληροφοριών, γεγονός, όμως το οποίο δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί τόσο από τον κατηγορούμενο κατά τη λειτουργία της ως άνω ιστοσελίδας του, όσο και από οποιονδήποτε άλλο διαδικτυακό χρήστη των υπηρεσιών των εν λόγω ιστοσελίδων – κατόχων των αρχείων που επιθυμεί να αναπαραγάγει κάποιο αρχείο τους στα πλαίσια της ταχύτητας και της ελευθερίας μετάδοσης των πληροφοριών που διακρίνει το διαδίκτυο.»
Το ανωτέρω σκεπτικό υιοθετήθηκε από το υπ’ αριθ. 25/2013 Βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Ξάνθης. Αναλυτικά, «οι σύνδεσμοι από μία σε άλλη ιστοσελίδα λειτουργούν ως παραπομπές στο χώρο του διαδικτύου και έκαστος κάτοχος ιστοσελίδας είναι υπεύθυνος για το περιεχόμενο και τον τρόπο λειτουργίας της δικής του ιστοσελίδας και όχι αυτών, στις οποίες παραπέμπει με την βοήθεια συνδέσμων. Ο κάτοχος της παραπέμπουσας σελίδας, κατά τεκμήριο δεν γνωρίζει, εάν για την προβολή και τη με οποιοδήποτε άλλον τρόπο αναπαραγωγή των οπτικοακουστικών έργων από την προς ην η παραπομπή ιστοσελίδα έχουν καταβληθεί δικαιώματα στις εταιρίες που δικαιούνται να εκμεταλλεύονται τα έργα αυτά ούτε εάν έχει χορηγηθεί νομίμως η άδεια προβολής και αναπαραγωγής τους. Επομένως, δεν ευθύνεται ποινικά κατ’ άρθρο 66 παρ. 1,3 ν.2121/1993, εάν ο κάτοχος της προς ην η παραπομπή ιστοσελίδας παρανόμως καθιστά προσβάσιμα ορισμένα οπτικοακουστικά έργα.»
Εν συνεχεία στην προσέγγιση του ζητήματος εισέφερε ουσιωδώς το σκεπτικό της υπ’ αριθ. 5249/2014 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία επί τη βάση της Νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου απεφάνθη τα κάτωθι : «Στην περίπτωση που το περιεχόμενο ιστοσελίδας στην οποία παραπέμπει ο σύνδεσμος είναι αντικείμενο δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας τίθεται υπό αμφισβήτηση η νομιμότητα της παραπομπής αν αυτή γίνεται χωρίς άδεια.… Εξ αυτών συνάγεται ότι στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφόσον η πρόσβαση σε κάποιο έργο που έχει αναρτηθεί σε ιστοσελίδα στο διαδίκτυο έχει αφεθεί ελεύθερη από το δικαιούχο των πνευματικών δικαιωμάτων είναι ελεύθερη και η δημιουργία υπερσυνδέσμων προς αυτή σε άλλες ιστοσελίδες…. Αφού δε αυτά ισχύουν στην περίπτωση και του ενσωματωμένου περιεχόμενου, πρέπει να γίνει δεκτό a fortiori ότι δεν μπορεί να γίνει διάκριση ούτε στην περίπτωση των βαθέων συνδέσμων που παραπέμπουν ως προαναφέρθηκε απευθείας στην βαθύτερη ιστοσελίδα εάν και εφόσον βέβαια δεν πρόκειται για μέθοδο παράκαμψης μέτρων ελέγχου της πρόσβασης στο περιεχόμενο που ενσωματώνονται στον κώδικα της αρχικής σελίδας. Αφού, λοιπόν δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναμετάδοση η παραπομπή με υπερσύνδεσμο σε περιεχόμενο που κατέστη ελεύθερα διαθέσιμο στο διαδίκτυο έστω και χωρίς την άδεια του δικαιούχου πνευματικών δικαιωμάτων δεν υπάρχει και προσβολή στην περίπτωση αυτή των εν λόγω δικαιωμάτων. Τέτοια παραβίαση μπορεί να γίνει μόνο από το πρόσωπο που αναρτά το έργο στο διαδίκτυο και το καθιστά για πρώτη φορά ελεύθερα προσβάσιμο.»
Στην προκειμένη περίπτωση αναγνωρίστηκε ότι o ενάγων : « στην ως άνω ιστοσελίδα δεν διαθέτει αποθηκευμένα (uploaded) έργα σε διακομιστές (servers) που υποστηρίζουν την διαδικτυακή παρουσία του ιστοτόπου…., και ότι η μόνη δυνατότητα που παρέχεται προς τους επισκέπτες σε σχέση με τα τηλεοπτικά έργα είναι η παραπομπή, μέσω συνδέσμων προκειμένου προς τις επίσημες ιστοσελίδες των τηλεοπτικών σταθμών, στις οποίες είναι ανηρτημένα και αποθηκευμένα τα εν λόγω έργα, στους διακομιστές εκείνων των διαδικτυακών τύπων και ότι οι τοποθετημένοι στην ιστοσελίδα αυτοί σύνδεσμοι υπερκειμένου που παραπέμπουν τους χρήστες του Διαδικτύου στους επίσημους διαδικτυακούς τόπους των τηλεοπτικών σταθμών όπου είναι αναρτημένα τα εν λόγω έργα δεν υποστηρίζουν μετάδοση έργου με τη μέθοδο streaming (ροής) ή on demand ( κατ’ αίτηση) από τον διαδικτυακό αυτό τόπο …………..β) δεν υποχρεούται να λάβει άδεια των δικαιούχων ή της εναγομένης ως διαχειρίστριας πνευματικών δικαιωμάτων περιουσιακής φύσεως ή να υπογράψει σύμβαση με αυτή για την τοποθέτηση των ως άνω υπερσυνδέσμων, ούτε να καταβάλει οποιοδήποτε χρηματικό ποσό στην εναγομένη για τον ίδιο λόγο, για το λόγο ότι δεν προβαίνει σε προσβολή των πνευματικών δικαιωμάτων δημιουργών τους οποίους εκπροσωπεί η εναγομένη καθώς η τοποθέτηση των συνδέσμων δεν αποτελεί μέθοδο « αναπαραγωγής» « παρουσίασης στο κοινό» « μετάδοσης στο κοινό» ούτε με αυτό τον τρόπο ο ενάγων καθιστά προσιτά στο κοινό τα εν λόγω έργα κατά την έννοια του άρθρου 3 του ν 2121/1993.…
Δεν προέκυψε δεν από κανένα στοιχείο της δικογραφίας ότι οι ιστοσελίδες αυτές που ανήκαν σε τρίτα πρόσωπα, είχαν κατά το χρόνο αυτό ή έχουν λάβει σήμερα οποιοδήποτε μέτρο για να ελέγχουν την πρόσβαση του κοινού στα οπτικοακουστικά έργα, όπως πρόσβαση με ειδικό λογαριασμό χρήστη και κωδικό, επ` αμοιβή (paywall) ή έστω δωρεάν με απλή εγγραφή. Ως εκ τούτου όλα τα έργα που βρισκόταν σε αυτές τις ιστοσελίδες ήταν ελεύθερα προσβάσιμα από όλους τους χρήστες του διαδικτύου, οι οποίοι αποτελούσαν το κοινό στο οποίο τα έργα απευθύνονται. Συνεπώς, κατά τα εκτιθέμενα στη μείζονα πρόταση της παρούσας απόφασης, ο ενάγων δεν παρουσίαζε τα έργα αυτά σε νέο κοινό και συνεπώς δεν πραγματοποιούσε μετάδοση ή αναμετάδοση των οπτικοακουστικών αυτών έργων κατά την έννοια του ν.2121/1993 και της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ. Την μετάδοση και αναμετάδοση των έργων πραγματοποιούν, ως ανεφέρθη, μόνο οι κάτοχοι και διαχειριστές των ιστοσελίδων στις οποίες παραπέμπουν οι σύνδεσμοι.
Βεβαίως, αποδείχθηκε ότι σε χρόνο προγενέστερο της άσκησης της αγωγής ορισμένοι από τους συνδέσμους της ιστοσελίδας παρέπεμπαν σε ιστοσελίδες των οποίων οι κάτοχοι και διαχειριστές δεν είχαν την απαιτούμενη άδεια μετάδοσης και αναμετάδοσης έργων… Πλην όμως, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, αυτό είναι αδιάφορο αφού ο ενάγων τοποθέτησε απλώς υπερσυνδέσμους προς τα έργα αυτά, που ήταν διαθέσιμα στους χρήστες. Διαφορετικό συμπέρασμα θα μπορούσε να εξαχθεί μόνο αν ετίθετο θέμα συμμετοχής του ενάγοντος στην πραγματοποίηση της παράνομης μετάδοσης με άλλο τρόπο, όπως θα συνέβαινε λ.χ. αν ο ενάγων είχε έρθει σε κάποια συνεννόηση με τους διαχειριστές των ιστοσελίδων αυτών για τη διανομή εσόδων από αναρτημένες διαφημίσεις. Τούτο, όμως, δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο της δικογραφίας, ούτε και προβάλλεται τέτοιος ισχυρισμός.»
Για την αμέσως προαναλυθείσα επίδικη διαφορά εκδόθηκε η δευτεροβάθμια απόφαση με αριθμό 1909/2017 του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, η οποία εξέτασε το ζήτημα της γνώσης του ενάγοντος προκειμένου να δεχθεί τον ισχυρισμό ότι μέσω της ιστοσελίδας δεν κατέστησαν προσιτά στο κοινό, με την έννοια της παρουσίασης, πνευματικά δημιουργήματα σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 του ν. 2121/1993. Ειδικότερα «Στην περίπτωση ιστότοπου στο διαδίκτυο, στον οποίο παρέχεται η δυνατότητα να ενεργοποιηθούν με επιλογή του χρήστη υπερσύνδεσμοι προς άλλους ιστότοπους για πρόσβαση σε προστατευόμενα έργα ελεύθερα διαθέσιμα στους ιστότοπους αυτούς, δεν αποτελεί η χρήση αυτή μέσω των συνδέσμων παρουσίαση στο κοινό κατά την έννοια της άνω διάταξης, ώστε να απαιτείται προηγούμενη άδεια των κατόχων του δικαιώματος του δημιουργού, εκτός αν πρόκειται για “νέο” κοινό, δηλαδή για κοινό που δεν ελήφθη υπόψη από τους κατόχους του δικαιώματος του δημιουργού, όταν επέτρεψαν την αρχική παρουσίαση στο κοινό….. Επίσης, στην περίπτωση που ο διαχειριστής ιστότοπου στο διαδίκτυο τοποθετεί υπερσύνδεσμο που παραπέμπει τον χρήστη σε άλλον ιστότοπο, προσβάσιμο από το σύνολο των χρηστών, όπου το πνευματικό έργο διατίθεται στο κοινό χωρίς άδεια του δημιουργού, προκειμένου να κριθεί εάν πρόκειται ή όχι για παρουσίαση στο κοινό με την έννοια της άνω διάταξης του άρθρου 3 παρ. 1, θα πρέπει να γίνει διάκριση, κατά περίπτωση, εάν ο διαχειριστής του υπερσυνδέσμου αυτού ενήργησε χωρίς κερδοσκοπικό σκοπό, χωρίς να γνωρίζει ούτε να μπορεί ευλόγως να γνωρίζει τον παράνομο χαρακτήρα της δημοσίευσης του πνευματικού έργου στον ιστότοπο στον οποίο παραπέμπει τον χρήστη ή έαν, αντιθέτως, ενήργησε με κερδοσκοπικό σκοπό, οπότε η γνώση του παράνομου χαρακτήρα πρέπει να τεκμαίρεται…., ….όπως επίσης αποδείχθηκε, ο ενάγων δεν γνώρισε ούτε μπορούσε να γνωρίσει εάν οι ιστότοποι στους οποίους μεταφερόταν ο χρήστης μεταξύ των οποίων και οι επίσημοι τηλεοπτικοί σταθμοί, είχαν λάβει νόμιμη άδεια των κατά περίπτωση πνευματικών δημιουργών και των εταιριών που τους εκπροσωπούν για την μετάδοση των έργων αυτών. Και σε εκείνες, όμως, τις ελάχιστες περιπτώσεις, όπου οι ιστότοποι στους οποίους μεταφερόταν μέσω συνδέσμων ο χρήστης, δεν είχαν νόμιμη άδεια μετάδοσης των έργων, ο ενάγων δεν ενήργησε με σκοπό κερδοσκοπίας, αφού δεν αποδείχθηκε καμία συμμετοχή του σε αυτούς ή απολαβή κερδών από την χωρίς άδεια μετάδοση των έργων.»
Τέλος ως βάση δεδομένων- ευρετήριο ιδίως τηλεοπτικών σειρών και όχι ως μέσο μετάδοσης και παρουσίασης πνευματικών έργων χαρακτήρισε το επίδικο site η υπ’ 3766/2017 Απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών.
Βάσει της προηγηθείσας ανάλυσης καθίσταται αντιληπτή η μέθοδος προσέγγισης του ζητήματος από τον Έλληνα δικαστή. Αρχικά κρίνει ως πράξη παρουσίασης τη χρήση παραπεμπτικών συνδέσμων οι οποίοι παραπέμπουν σε έργα που έχουν αναρτηθεί νομίμως στον αρχικό ιστότοπο αλλά με περιοριστικά μέτρα, η παράκαμψη των οποίων επιτυγχάνεται μέσω αυτών. Επίσης χαρακτηρίζει ως αξιόποινη την τοποθέτηση συνδέσμων (links) που αφορούν σε έργα που διατίθενται με άδεια σε ιστότοπους, εφόσον καθίστανται προσιτά σε νέο κοινό το οποίο δεν έλαβε υπόψιν ο δικαιούχος-παρέχων την άδεια. Καταληκτικά στοιχειοθετείται πράξη παρουσίασης όταν τοποθετούνται σύνδεσμοι που παραπέμπουν σε έργα που έχουν αναρτηθεί, όταν ο διαχειριστής/ιδιοκτήτης του site γνωρίζει ή οφείλει να γνωρίζει περί του παρανόμου της ανάρτησης. Σε κάθε άλλη περίπτωση όπως κατέστη αντιληπτό με τις προαναλυθείσες αποφάσεις δεν πρόκειται για παρουσίαση έργων στο κοινό κατά την έννοια του άρθρου 3 του Νόμου 2121/1993 και δεν διώκεται ποινικά.
Το ζήτημα του γνωστικού στοιχείου ως προς το εξεταζόμενο έγκλημα αποτελεί ουσιώδες για την παρούσα μελέτη και αποδεικνύεται ότι ο έλληνας δικαστής προέβη σε ενδελεχή ανάλυση αυτού κατά την διάρκειας της προηγούμενης δεκαετίας. Μάλιστα επεσήμανε ότι η απόδειξη κερδοσκοπικού σκοπού δημιουργεί τεκμήριο ως προς τη γνώση του παρανόμου, το οποίο ο κατηγορούμενος καλείται να αντικρούσει. Όπως μάλιστα συμπληρώνεται από την ελληνική θεωρία, αναφορικά με την υποχρέωση ελέγχου του παρανόμου, αρκεί και ο βαθμός της απλής αμέλειας. Ειδικότερα υφίσταται η υποχρέωση ελέγχου του διαχειριστή/ ιδιοκτήτη ως προς τη νομιμότητα ανάρτησης του οπτικοακουστικού έργου στον αρχικό ιστότοπο, η ένταση της οποίας όμως διαφέρει κατά περιπτώσεις. Έτσι απαιτείται όταν η παρανομία είναι εμφανής, όπως συμβαίνει όταν οι διαδικτυακοί πόροι στους οποίους γίνεται παραπομπή βρίσκονται αποθηκευμένοι σε ιστότοπους γνωστούς για την πειρατική διακίνηση πνευματικών δημιουργημάτων. Αντιθέτως όταν η διαπίστωση της παρανομίας είναι δυσχερής δεν είναι δυνατός ο καταλογισμός υπαιτιότητας, προκειμένου να αποφευχθεί η επιβολή αντικειμενικής ευθύνης. Τέλος το πρότυπο υπαιτιότητας που εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση αποτελεί ο μέσος εκπρόσωπος του οικείου συναλλακτικού κλάδου, όπως επιτάσσεται από την κατασκευή της αντικειμενικοποιημένης αμέλειας (άρθρο 330 εδ’ β ΑΚ) (Προσβολές της πνευματικής ιδιοκτησίας στα ψηφιακά δίκτυα, Δημήτρης Σερενίδης, σελ. 222-223)
B) Μέθοδος ομότιμων κόμβων (p2p)
Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη στην ελληνική Νομολογία η εξεταζόμενη μέθοδος συνιστά επίσης πράξη παρουσίασης κατά την έννοια των άρθρων 3 και 66 του Νόμου 2121/1993 ιδίως όταν οι ιδιοκτήτες και διαχειριστές γνωρίζουν ότι τα αρχεία που διακινούνται στις ιστοσελίδες τους έχουν αποκτηθεί από τους χρήστες παρανόμως και χωρίς άδεια. Βεβαίως η μέθοδος ομότιμων κόμβων αποτελεί μια πολύ εξελιγμένη και καθόλα νόμιμη διαδικασία διακίνησης αρχείων στον ψηφιακό κόσμο. Έτσιηυπ’ αριθμόν 13478/2014 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών αναφέρει : «Οι τεχνολογίες δε αυτές αποτελούν τον πιο εξελιγμένο αυτή τη στιγμή τρόπο για τη διαμετακομιδή πληροφορίας εντός του διαδικτύου και χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων και για απολύτως νόμιμες χρήσεις (ενδεικτικές νόμιμες χρήσεις είναι η μέσω του p2p διακίνηση ελεύθερου λογισμικού, μη προστατευόμενων έργων λόγου, όπως η Βίβλος, ή μουσικής, όπως εκτελέσεις κλασσικής ή δημοτικής μουσικής, που έχουν καταστεί πλέον κοινόχρηστες, έργων που καλύπτονται από άδειες χρήσης Creative Commons κ.τ.λ. - ενδεικτικό της τεχνολογικής αξίας των δικτύων p2p είναι ότι οι επιτυχημένες υπηρεσίες VoIP, όπως αυτή της εταιρείας Skype, αλλά και υπηρεσίες νόμιμης διακίνησης πνευματικών έργων από γνωστές δισκογραφικές εταιρείες τις έχουν υιοθετήσει).»
Στην κάτωθι παρατιθέμενη καταδικαστική απόφαση επισημαίνεται η αδυναμία των κατηγορουμένων να αντικρούσουν το τεκμήριο γνώσης περί του παρανόμου απόκτησης των αρχείων το οποίο θεμελιώθηκε ιδίως στον όγκο των αρχείων που διακινούνταν μέσω των ιστοσελίδων τους, στην παρότρυνση της διατήρησης υψηλής αναλογίας ανεβάσματος αρχείων (upload) σε σχέση με το κατέβασμα (download) και στην επιδίωξη κέρδους.
Αναλυτικά το σκεπτικό της υπ’ αριθμόν 6613/2016 απόφασης του Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών, «Σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν σχετικά με την νομολογιακά καθορισμένη έννοια της παρουσίασης, σε συνδυασμό με τον τρόπο λειτουργίας των δικτύων ομότιμων κόμβων, υπάρχει και στην περίπτωση αυτή παρουσίαση στο κοινό προστατευόμενων έργων και κρίσιμο στοιχείο για την κατάφαση της ευθύνης των κατ/νων είναι η γνώση τους αν τα διαμοιραζόμενα αρχεία είχαν αποκτηθεί από άλλους χρήστες χωρίς την άδεια ή την συναίνεση των δημιουργών ή των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων τους. Η γνώση αυτή όμως δεν μπορεί να τεκμαίρεται από την κατ’ επάγγελμα ενέργεια, αλλά εφόσον η τελευταία αποδεικνύεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια της ποινικής δίκης μόνο ως ένδειξη. Επίσης η απαλλαγή των κατ/νων ως φιλοξενητών από προληπτικό έλεγχο του περιεχομένου του σάιτ τους κατά το π.δ. 131/2003, που ενσωμάτωσε την Οδηγία της ΕΕ 2000/31 για το ηλεκτρονικό εμπόριο, δεν δημιουργεί απαλλακτικό τεκμήριο για αυτούς, αλλά μόνο επιχείρημα κατά της κατάφασης του δόλου τους, ο οποίος όμως μπορεί να αποδεικνύεται επαρκώς από τα λοιπά αποδεικτικά μέσα……..
Ενόψει του όγκου των ψηφιακών δεδομένων που, όπως αποδείχθηκε από τα προαναφερθέντα αποδεικτικά μέσα, διακινούνταν στο επίδικο σάιτ και μάλιστα χωρίς καμία χρέωση από τους χρήστες που τα ανέβαζαν, ήταν φανερό στον καθένα ότι τα αρχεία ήχου ή εικόνας, ( προστατευόμενα έργα ), που περιέχονταν στα δεδομένα αυτά, στερούνταν αδείας από τους δημιουργούς και τις πολιτικώς ενάγουσες εταιρίες που τους εκπροσωπούσαν. Η γνώση των ιδρυτών και ενεργών μελών του σάιτ, ότι τα διαμοιραζόμενα αρχεία είχαν αποκτηθεί από άλλους χρήστες χωρίς την άδεια ή την συναίνεση των δημιουργών ή των κατόχων των πνευματικών δικαιωμάτων τους, συνάγεται ιδίως από το ίδιο το ως άνω γεγονός του μεγάλου όγκου τους, σε συνδυασμό με το ότι παρότρυναν τους χρήστες να διατηρούν υψηλή αναλογία ανεβασμάτων σε σχέση με τα κατεβάσματα, διατήρησαν το σάιτ και μετά τα αρχικά παράπονα από ορισμένους δικαιούχους, αφού το έκλεισαν προσωρινά, προσπάθησαν να καλύψουν τα ίχνη τους σαν πρόσωπα και εντέλει ενήργησαν κατ’ επάγγελμα κερδοσκοπώντας επί των διαφημίσεων, τις οποίες επίσης αποδεδειγμένα καταχωρούσαν έναντι αντιτίμου ανά κάθε μία οπτική επαφή χρήστη, που συνολικά απέδιδε εξαιρετικά μεγάλα ποσά εσόδων. Η τοποθέτηση δε κατά την είσοδο στο σάιτ, (έτσι ώστε να μπορεί να το δει κάθε εισερχόμενος χρήστης), της λεγόμενης «αποποίησης ευθύνης», ή άλλως “disclaimer”, δηλαδή της προειδοποίησης ότι καθένας έχει δική του ευθύνη για τον πιθανό παράνομο χαρακτήρα των αρχείων που χρησιμοποιεί, αποτελούσε όλως προσχηματική ενέργεια, ενόψει του γνωστού σε όλους τους χρήστες τρόπου που λειτουργούσε το επίδικο σάιτ, όπως αυτός εκτέθηκε προηγουμένως και συνεπώς δεν απαλλάσσει από την ευθύνη τους τα ανωτέρω πρόσωπα.»
Μελέτη του Ιωάννη Κοντούλη, Ασκούμενου Δικηγόρου.
Source/ Author:
