Προσβολή προσωπικότητας μέσω ανάρτησης στο facebook. Ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών για τις αναρτήσεις.
Προσβολή προσωπικότητας μέσω ανάρτησης στο facebook. Ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών για τις αναρτήσεις. Επιτρεπτό χρήσης αναρτήσεων ως αποδεικτικών μέσων. Χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης
Πολλές φορές τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των χρηστών. Τα social media δεν είναι “χώρος ελεύθερος δικαίου”. Διευκρινίζεται ότι τυχόν προσβολές που περιέχονται σε ένα post μπορεί να φέρουν το χρήστη αντιμέτωπο με τη δικαιοσύνη.
Κατά την παρ. 1 του άρθρου μόνου Ν. 1178/1981 “περί αστικής ευθύνης του τύπου και άλλων τινών διατάξεων”, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 2243/1994, “ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται εις πλήρη αποζημιωσιν δια την παράνομον περιουσιακήν ζημίαν ως και εις χρηματικήν ικανοποίησιν δια την ηθικήν βλάβην, αι οποίαι υπαιτίως επροξενήθησαν δια δημοσιεύματος θίγοντος την τιμήν ή την υπόληψιν παντός ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρον 914 του Α.Κ. υπαιτιότης, ή η κατά το άρθρον 919 του Α.Κ. πρόθεσις και η κατά το άρθρον 920 του Α.Κ. γνώσις ή υπαίτιος άγνοια συντρέχη εις τον συντάκτην του δημοσιεύματος ή, εάν ούτος είναι άγνωστος, εις τον εκδότην ή τον διευθυντήν συντάξεως του εντύπου”. Οι διατάξεις του Ν. 1178/1981, όπως αυτός τροποποιημένος ισχύει και στον οποίο παραπέμπει και το άρθρο 4 παρ. 10 του Ν. 2328/1995 προκειμένου για προσβολές της προσωπικότητας κατά τη διάρκεια ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών εκπομπών, εφαρμόζονται αναλόγως και επί προσβολών της προσωπικότητας οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο (internet) μέσω ηλεκτρονικών ιστοσελίδων ή άλλων ιστοτόπων (όπως τα blogs) που λειτουργούν ως διεθνές μέσο διακίνησης πληροφοριών, δεδομένου ότι για τις προσβολές αυτές δεν υπάρχει ιδιαίτερο νομικό πλαίσιο, η δε πληροφόρηση μέσω του διαδικτύου είναι η εξέλιξη της ηλεκτρονικής πληροφόρησης μέσω του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης (βλ. ΑΠ 1652/2013, ΑΠ 1701/2013, ΑΠ 1596/2011, EφΔωδ 36/2011, ΕφΑθ 3071/2014 , ΕφΔωδ 220/2013, δημΝόμος.).
Tα blogs συνιστούν διαδικτυακές τοποθεσίες των οποίων η δημιουργία είναι ιδιαίτερα απλή και μπορούν να ενεργοποιηθούν μέσα σε λίγα λεπτά. Συνήθως φιλοξενούνται μέσω ειδικών υπηρεσιών φιλοξενίας bΙοgs, που παρέχουν δωρεάν οι παγκόσμιοι πάροχοι υπηρεσιών όπως π.χ. η υπηρεσία blogspot που προσφέρεται από την google ή ανάλογη υπηρεσία που προσφέρεται από άλλες πλατφόρμες όπως αυτή της Facebook.
Εξάλλου, το άρθρο 14 της Οδηγίας 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά (Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο)”, και το αντίστοιχο άρθρο 13 του π. δ. 131/2003 προβλέπει τους φορείς, οι υπηρεσίες των οποίων συνίστανται στην αποθήκευση των πληροφοριών, οι οποίες παρέχονται από έναν χρήστη του διαδικτύου, που συνιστά και τον αποδέκτη της παρεχόμενης αυτής υπηρεσίας . Η αποθήκευση υπό την μορφή αυτή καλείται φιλοξενία και σκοπός της είναι οι τρίτοι - χρήστες του διαδικτύου να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στις ιστοσελίδες ή στον ιστοχώρο του πελάτη (πχ κατόχου - διαχειριστή ιστολογίου), ο οποίος προέβη στην από κοινού με τον πάροχο φιλοξενίας σύναψη της λεγόμενης σύμβασης φιλοξενίας. Ειδικότερα, ο πάροχος φιλοξενίας, για λογαριασμό του πελάτη, προβαίνει στην αποθήκευση ορισμένων πληροφοριών, τις οποίες παρέχει ο αποδέκτης της υπηρεσίας, ήτοι ο εκάστοτε χρήστης του διαδικτύου.
Με το άρθρο 13 του ιδίου ως άνω π. δ/τος υπό τον τίτλο “φιλοξενία” ορίζονται τα εξής : “1. Σε περίπτωση παροχής μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας συνισταμένης στην αποθήκευση πληροφοριών παρεχομένων από ένα αποδέκτη υπηρεσίας, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής της υπηρεσίας για τις πληροφορίες που αποθηκεύονται μετά από αίτηση αποδέκτη της υπηρεσίας, υπό τους όρους ότι: (α) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας δεν γνωρίζει πραγματικά ότι πρόκειται για παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία και ότι, σε ό,τι αφορά αξιώσεις αποζημιώσεως, δεν γνωρίζει τα γεγονότα ή τις περιστάσεις από τις οποίες προκύπτει η παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία, ή (β) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας, μόλις αντιληφθεί τα προαναφερθέντα, αποσύρει ταχέως τις πληροφορίες ή καθιστά την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη. 2. Η παράγραφος 1 δεν εφαρμόζεται όταν ο αποδέκτης της υπηρεσίας ενεργεί υπό την εξουσία ή υπό τον έλεγχο του φορέα παροχής της υπηρεσίας. 3. Το παρόν άρθρο δεν θίγει την δυνατότητα να επιβληθεί δικαστικά ή διοικητικά στο φορέα παροχής υπηρεσιών η παύση ή πρόληψη της παράβασης”.
Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων με εκείνη του άρθρου μόνου ν. 1178/1981 προκύπτουν τα ακόλουθα : 1) ότι η αντικειμενική ευθύνη του “φορέα παροχής υπηρεσιών” ισχύει για τις αναρτήσεις που γίνονται στο διαδικτυακό τόπο και όχι στο χώρο φιλοξενίας περιεχομένου, όπου αναρτώνται κείμενα “αποδεκτών της υπηρεσίας” (δηλαδή τρίτων χρηστών του διαδικτυακού τόπου). Για τις τελευταίες αυτές αναρτήσεις εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 13 παρ.1 π.δ. 131/2003, δηλαδή υπάρχει ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών, όταν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου αυτού και 2) με τις ως άνω διατάξεις (οδηγίας και ΠΔ) θεσπίζεται νόμιμος λόγος απαλλαγής από την θεμελιωμένη ευθύνη του ενδιάμεσου φιλοξενίας (μεσάζοντος κατόχου και ιδιοκτήτη) και όχι νόμιμος λόγος ευθύνης αυτού και συνακόλουθα η ευθύνη του ως άνω φορέα καθίσταται νόθος αντικειμενική, με αποτέλεσμα ο ως άνω φορέας να είναι αυτός που θα πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει τα παραπάνω περιστατικά που αποσείουν την ευθύνη του (είτε δηλαδή πρόκειται για αστική ή ποινική ευθύνη είτε για ευθύνη οποιουδήποτε άλλου κλάδου δικαίου) και δη είτε ότι, σε ό,τι αφορά αγωγή αποζημίωσης, δεν γνωρίζει τα γεγονότα ή τις περιστάσεις από τις οποίες προκύπτει η παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία, είτε ότι μόλις αντιλήφθηκε την παρανομία , απέσυρε ταχέως τις πληροφορίες ή κατέστησε την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη. Κατ΄ ακολουθία των ανωτέρω τα εν λόγω στοιχεία δεν αποτελούν στοιχεία για το ορισμένο της αγωγής αποζημίωσης του ενάγοντος, αλλά αντίθετα αποτελούν στοιχεία για το ορισμένο ένστασης του εναγομένου προκειμένου να απαλλαγεί από την ευθύνη και την υποχρέωση αποζημίωσης (βλ. ΑΠ 1425/2017, ό.π, Ε . Διαμαντή , Ευθύνη των μεσαζόντων παροχής υπηρεσιών στο διαδίκτυο κατά το ΠΔ 131/2003, ΔΕΕ 2004, 986).
Στην πρόσφατη απόφαση 2116/2020 ΕΦ ΘΕΣΣΑΛ όπου επρόκειτο για δημιουργία ενός ιστολογίου - blog που φιλοξενείτο μέσω της ειδικής υπηρεσίας φιλοξενίας που παρείχε η πλατφόρμα της Facebook στους εν λόγω κατόχους, δυνάμει σιωπηρής σύμβασης φιλοξενίας που κατήρτισαν οι τελευταίοι με την πάροχο κατά τη δημιουργία του ιστολογίου, με βάση την οποία από κοινού παρείχαν τη δυνατότητα σε τρίτους - χρήστες του διαδικτύου να έχουν πρόσβαση στο εν λόγω ιστολόγιο όπου, ο πάροχος φιλοξενίας, για λογαριασμό των εν εκεί διαχειριστών, προέβαινε στην αποθήκευση ορισμένων πληροφοριών, τις οποίες παρείχαν οι χρήστες του διαδικτύου, κρίθηκε ότι, οι εν λόγω εναγόμενοι διαχειριστές υπάγονται στην έννοια του παρόχου φιλοξενίας, δεδομένου ότι και ο εν λόγω, υπό την εξουσία των κατόχων αυτών, διαδικτυακός χώρος φιλοξενούσε τις αναρτήσεις των συμμετεχόντων σε αυτόν χρηστών, και συνακόλουθα, και οι διαχειριστές αυτοί είναι ενδιάμεσοι φιλοξενίας (μεσάζοντες) και υπάγονται στη διάταξη του άρθρου 13 πδ 131/2003 για τη φιλοξενία. Περαιτέρω δε η ευθύνη τους ή μη, κρίθηκε με βάση τις ως άνω προϋποθέσεις του εν λόγω άρθρου και τα όσα αποδείχθηκαν στο δικαστήριο.
Επίσης, η ως άνω απόφαση εξετάζει μεταξύ άλλων και το ζήτημα του επιτρεπτού χρήσης ως αποδεικτικών μέσων τέτοιων αναρτήσεων. Ειδικότερα, το facebook παρέχει ένα δημόσιο διαδικτυακό χώρο, στον οποίο οι χρήστες κατά κανόνα αποκαλύπτουν πληθώρα στοιχείων της ζωής τους και της προσωπικότητάς τους. Μάλιστα κατά την επίσημη ιστοσελίδα του facebook, θεσπίζεται τεκμήριο ότι ο χρήστης επιθυμεί τη διάδοση των πληροφοριών του και όχι την προστασία τους. Σύμφωνα με την πολιτική προστασίας της ιδιωτικότητας του facebook αλλά και τις ρυθμίσεις που προσφέρει (privacy settings), οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να ρυθμίσουν το βαθμό δημοσιότητας του προφίλ τους. Ειδικότερα, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα, και μάλιστα ανά πάσα στιγμή, και όχι μόνο κατά τη δημιουργία του λογαριασμού του, να προβεί σε ρυθμίσεις ιδιωτικότητας στο «προφίλ» του, εάν επιθυμεί να περιορίσει τον κύκλο των προσώπων που έχουν πρόσβαση σε αυτό, στις φωτογραφίες του και γενικότερα στις αναρτήσεις του, δηλαδή να προβεί σε ρυθμίσεις περιορισμού προσβάσεως στις πληροφορίες του («κλειστό προφίλ» που είναι προσβάσιμο μόνο σε καταχωρημένους «φίλους»). Επίσης, έχει τη δυνατότητα να καταστήσει δημόσια κι ελεύθερα προσβάσιμα σε όλους (ακόμη και σε χρήστες τού διαδικτύου που δεν έχουν λογαριασμό στο «facebook») τα στοιχεία αυτά, με την καταχώρησή τους στον εν λόγω ιστότοπο χωρίς ρυθμίσεις ασφαλείας («ανοιχτό προφίλ»). Στο σημείο όμως αυτό πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα ότι περιορισμός των προσώπων που έχουν πρόσβαση στην προσωπική ιστοσελίδα του χρήστη είναι έννοια σχετική, εάν ληφθεί υπόψη ότι κάθε καταχωρημένος «φίλος» του χρήστη μπορεί να αντιγράψει στον υπολογιστή του, να αναδημοσιεύσει στη δική του ιστοσελίδα ή να διαβιβάσει σε άλλες ιστοσελίδες κάθε πληροφορία που συλλέγει από το facebook, ή εγγεγραμμένος χρήσης με νόμιμη πρόσβαση να διαδώσει περαιτέρω τις σχετικές πληροφορίες μη καθιστώντας ενδεχομένως δικαιολογημένη την προσδοκία ιδιωτικότητας. Για τον λόγο αυτό η αξιοποίηση αναρτήσεων από το facebook στη διαδικασία της απόδειξης δεν πρέπει να αποκλείεται a priori, με την αιτιολογία ότι προσβάλλει τα δικαιώματα της ιδιωτικής ζωής και του απορρήτου, αλλά πρέπει να εξετάζεται ad hoc ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίπτωση (βλ. Νίκη Γεωργιάδου, Το facebook ως μέσο απόδειξης στην πολιτική δίκη, ΔΕΝ 2019,300).
Τέλος, από τη διάταξη του άρθρου 932AK προκύπτει, ότι παρέχεται στο δικαστήριο της ουσίας η δυνητική ευχέρεια, όπως ύστερα από εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών που οι διάδικοι θέτουν υπόψη του, ήτοι του βαθμού του πταίσματος του υπόχρεου, του είδους της προσβολής, της περιουσιακής και κοινωνικής καταστάσεως των μερών και με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής, να επιδικάσει ή όχι χρηματική ικανοποίηση, αν κρίνει, ότι επήλθε στον αδικηθέντα ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη, καθώς και να καθορίσει το ποσό αυτής που θεωρεί εύλογο.
Εν κατακλείδι, αναφορικά με την διαδικτυακή πλατφόρμα του Facebook, όπου συμβαίνει και ο μεγαλύτερος αριθμός προσβολών κατά της προσωπικότητας, είναι πολύ σημαντικό να ενημερώνεται ο χρήστης σχετικά με την πολιτική απορρήτου και τις παραμέτρους προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Μάλιστα κατά την επίσημη ιστοσελίδα του facebook, θεσπίζεται τεκμήριο ότι ο χρήστης επιθυμεί τη διάδοση των πληροφοριών του και όχι την προστασία τους.
Source/ Author:Βασιλική Βλάχου
