Αναπαραγωγική κλωνοποίηση - Νομοθετικό taboo ή πρόληψη
Εισαγωγικά, ως κλωνοποίηση, ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία, προκύπτει η παραγωγή κυττάρων, ιστών, οργάνων ή οργανισμών, με αγενή πολλαπλασιασμό, από ένα σωματικό κύτταρο ενός οργανισμού, για τη δημιουργία ενός γενετικώς πανομοιότυπου όντος. Διακρίσεις της κλωνοποίησης συνιστούν: η αναπαραγωγική κλωνοποίηση, η θεραπευτική κλωνοποίηση, η κλωνοποίηση μη ανθρώπινων οργανισμών, καθώς επίσης και η κλωνοποίηση εμβρύων για ερευνητικούς ή για θεραπευτικούς σκοπούς. Τεχνικές εφαρμογής της κλωνοποίησης είναι η τεχνητή διαίρεση εμβρύων, διαδικασία που πραγματοποιείται σε αντιστοιχία και στην περίπτωση των ομοζυγωτικών διδύμων, καθώς επίσης και η μεταφορά του πυρήνα σωματικού κυττάρου, σε ωάριο από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας και ακολούθως, η τοποθέτηση του ωαρίου στη μήτρα κάποιας κυοφόρου.
Αντικείμενο ιδιαίτερου νομοθετικού ενδιαφέροντος, αναφορικά με το πεδίο ρύθμισής της, αποτέλεσε η αναπαραγωγική κλωνοποίηση, με πληθώρα διεθνών, ευρωπαϊκών και εγχώριων νομοθετημάτων, να προβλέπουν την απαγόρευση πραγματοποίησής της. Πιο αναλυτικά, στο άρθρο 1, του Πρόσθετου Πρωτόκολλου της Σύμβασης του Oviedo, το οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον Ν. 2619/1998, απαγορεύεται ρητά η τροποποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος και ως εκ τούτου και της διαδικασίας κλωνοποίησης με σκοπό την ανθρώπινη αναπαραγωγή. Αντίστοιχη απαγόρευση εισήγαγε και το άρθρο 11 της Διακήρυξης της UNESCO, σε σχέση με το ανθρώπινο γονιδίωμα και τα δικαιώματα του ανθρώπου, όπου αναφέρεται: “Τρόποι πρακτικής αντίθετοι προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όπως η κλωνοποίηση ανθρώπων για αναπαραγωγικούς λόγους δεν επιτρέπονται.” Περαιτέρω, στο άρθρο 3 παρ. 2 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά την περιγραφή του δικαιώματος στην ακεραιότητα του προσώπου, προβλέπεται ότι, “στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας πρέπει να τηρούνται ιδίως τα εξής: - η απαγόρευση του αναπαραγωγικού κλωνισμού των ανθρώπινων όντων”.
Σε επίπεδο εθνικής νομοθεσίας, με το Ν. 3089/2002, τέθηκε στο όγδοο κεφάλαιο του ΑΚ, με θέμα ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, το άρθρο 1455, το οποίο προβλέπει στη διάταξή του: “Η ανθρώπινη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της κλωνοποίησης απαγορεύεται.” Ο Ν. 3305/2005, σε σχέση με την εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, απαγορεύει ρητά, κατά τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 2, την κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς. Επιπλέον, στις διατάξεις των άρθρων 26 και 27 του ίδιου νόμου, προβλέπεται η επιβολή ποινικών και διοικητικών κυρώσεων και πιο συγκεκριμένα: “όποιος κατά παράβαση των άρθρων 1455 Α. Κ. και 2 παράγραφος 3 του παρόντος προβαίνει σε αναπαραγωγική κλωνοποίηση… τιμωρείται με ποινή κάθειρξης μέχρι δεκαπέντε (15) ετών, τιμωρείται και με προσωρινή ανάκληση της άδειας ασκήσεως του επαγγέλματος επί τουλάχιστον δύο (2) έτη και πρόστιμο ποσού 50.000,00 έως 100.000,00 ευρώ”.
Η απειλή διπλής κύρωσης, τόσο διοικητικής, όσο και ποινικής, σε σχέση με την τυποποιημένη ποινικώς, συμπεριφορά της κλωνοποίησης για αναπαραγωγικούς σκοπούς, αποδεικνύει ότι ο Έλληνας νομοθέτης αντιλαμβάνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό για το κοινωνικό σύνολο, το έννομο αγαθό που θέτουν υπό προστασία οι εν λόγω ανωτέρω διατάξεις. Εξάλλου, κάθε ποινικός νόμος οφείλει να τυποποιεί μια ανθρώπινη, εκούσια, εξωτερικευόμενη συμπεριφορά προς την κοινωνία, η οποία προσβάλλει ένα συγκεκριμένο έννομο αγαθό και να προβλέπει την επιβολή ποινής, ανάλογης με την κοινωνικοηθική απαξία της συμπεριφοράς.
Εν προκειμένω, προστατευόμενο έννομο αγαθό, θα πρέπει να θεωρήσουμε το ανθρώπινο γενετικό υλικό, ως στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης και -άρα αξίας και προσωπικότητας. Η ενδεχόμενη πραγματοποίηση μίας κλωνοποίησης θέτει σε σαφή αμφισβήτηση το συνταγματικώς κατοχυρωμένο, στο άρθρο 2 παρ. 1 Σ, δικαίωμα σε προστασία της ανθρώπινης αξίας, ως πρωταρχικής υποχρέωσης της πολιτείας, καθώς επίσης θίγει κατάφωρα το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου, κατά το άρθρο 5 παρ. 1 Σ, καθώς, τόσο ο δότης, όσο και ο κλώνος αυτού, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας κλωνοποίησης, στερούνται του δικαιώματος σε μοναδικότητα, σε δυνατότητα διαφοροποίησης ως μονάδες από τα υπόλοιπα μέλη του κοινωνικού συνόλου, αλλά και σε γενετική ποικιλομορφία, καθώς ο γενετικός κώδικας του ενός, συνιστά “αντίγραφο” του άλλου. Περαιτέρω, η κλωνοποίηση ως τυποποιημένη ποινικώς συμπεριφορά, βάλλει και κατά του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία και τη γενετική ταυτότητα των εμπλεκόμενων ατόμων και τούτο διότι, αφενός μελέτες έχουν αναφέρει ότι οι κλώνοι αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπαραγωγής και αφετέρου ψυχικής υγείας, καθώς δεν δύνανται κοινωνικά να διαφοροποιηθούν από τον δότη του γενετικού τους υλικού. Επιπλέον, η κυοφορούσα του ωαρίου με τον πυρήνα από το σωματικό κύτταρο, αναμένεται να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας, κατά τη διάρκεια της ζωής της, σύμφωνα με επιστημονικές απόψεις.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι ο απαραίτητος περιορισμός χάριν της δημόσιας υγείας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 21 παρ. 3 Σ, της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 16 παρ. 1 Σ, αφορά μόνο σε περιπτώσεις που η επιστήμη, ασχολείται με την κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς. Κατ’ άλλη άποψη μάλιστα, το αντικείμενο μίας ενδεχόμενης τέτοιου είδους έρευνας δεν ειναι καν επιστημονικό και συνεπώς δεν εμπίπτει σε τέτοιο περιορισμό.
Ωστόσο, η επιβολή 15ετούς κάθειρξης για την τυποποιημένη ποινικώς συμπεριφορά της κλωνοποίησης για αναπαραγωγικούς σκοπούς, φαίνεται να διαρρηγνύει σε μεγάλο βαθμό την αρχή της αναλογικότητας, σε σχέση με την απαξία της αξιόποινης συμπεριφοράς και το ύψος της επιβαλόμενης ποινής. Πιο συγκεκριμένα, ως προστατευτέο έννομο αγαθό, προτάσσεται μεν το γενετικό υλικό, όπως επίσης και το συνακόλουθο απότοκο της όλης διαδικασίας της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης, αλλά, οφείλουμε να διακρίνουμε την τάση του νομοθέτη να προκαταβάλει ως προβληματικό εξαρχής το όποιο αποτέλεσμα από την εφαρμογή της εν λόγω μεθόδου. Προβαίνει δηλαδή σε μία πιθανολόγηση της βαρύτητας και του είδους των μελλοντικών προσβολών, προκειμένου να προβεί σε ποινικοποίηση της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης, επιτελώντας επί της ουσίας, μια προληπτική λειτουργία της ποινής, λόγω της αδυναμίας προσδιορισμού της προσβολής. Στο άμεσο μέλλον, ας ελπίσουμε η επιστήμη να είναι σε θέση για παροχή ακόμη ευκρινέστερων συμπερασμάτων επί της κλωνοποίησης για αναπαραγωγικούς σκοπούς, επιφέροντας και τις αναμενόμενες νομοθετικές εξελίξεις.
Η απειλή διπλής κύρωσης, τόσο διοικητικής, όσο και ποινικής, σε σχέση με την τυποποιημένη ποινικώς, συμπεριφορά της κλωνοποίησης για αναπαραγωγικούς σκοπούς, αποδεικνύει ότι ο Έλληνας νομοθέτης αντιλαμβάνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό για το κοινωνικό σύνολο, το έννομο αγαθό που θέτουν υπό προστασία οι εν λόγω ανωτέρω διατάξεις
Source/ Author:Πάνος Παναγόπουλος
