Κριτική Αξιολόγηση των ποινικών διατάξεων του 19ου Κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα
Κριτική Αξιολόγηση των ποινικών διατάξεων του 19ου Κεφαλαίου του Ποινικού Κώδικα για τα « Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής»
Στο 19ο Κεφάλαιο του νέου Ποινικού Κώδικα τυποποιούνται εκ των εν συνόλω παράνομων συμπεριφορών, εκείνες συγκεκριμένα οι πράξεις που ανάγονται στη σεξουαλική εγκληματικότητα. Σε μία προσπάθεια του Έλληνα νομοθέτη να παρέχει ευρύτερη έννομη προστασία στα θύματα των εν λόγω άδικων πράξεων, το 19ο Κεφάλαιο αποτέλεσε το κατ΄εξοχήν εξελισσόμενο κεφάλαιο του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα και έχει υποστεί τις περισσότερες τροποποιήσεις, συγκαταλέγεται δε ανάμεσα σε εκείνα που υπέστησαν ριζικές αλλαγές με το Ν. 4619/2019.
Το 19ο κεφάλαιο του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα περιλαμβάνει κατά τον τίτλο του «Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής». Ήδη εκ προοιμίου διαφαίνεται από τον τίτλο πως διαπλέκονται δύο διαφορετικές έννοιες, αυτή της «γενετήσιας ελευθερίας» και αυτή της «οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής», εκ των οποίων θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως μόνο η πρώτη εξ αυτών υποδηλώνει το προς έννομη προστασία έννομο αγαθό, ενώ η δεύτερη κάνει μνεία σε μία μορφή δραστηριότητας και όχι στο προκαλούμενο αποτέλεσμα.
Στο ειδικό αυτό μέρος του Ποινικού Κώδικα τυποποιούνται οι ειδικές υποστάσεις των άρθρων 336-353 ΠΚ. Οι αλλαγές που επέφερε ο νέος Ποινικός Κώδικας είναι σημαντικές, πρέπει , όμως, να παραδεχθούμε πως δεν επιλύουν όλα τα δογματικά ζητήματα που κατά καιρούς έχουν υποστηριχθεί στη θεωρία, όπως την αναγκαιότητα τυποποίησης ορισμένων μορφών προσβολών ως κακουργημάτων, τα πλαίσια ποινών, τον χρόνο παραγραφής και την κατ’ έγκληση δίωξη. Τα άνωθι έχουν προξενήσει πλήθος διχογνωμιών και ερίδων στην προσπάθεια αποτελεσματικότερης έννομης προστασίας των θυμάτων. Άλλωστε είναι χαρακτηριστικό πως πολλάκις στον βωμό προσπαθειών αποτελεσματικότερης έννομης προστασίας έλαβαν χώρα άκρατες νομοθετικές παρεμβάσεις και τροποποιήσεις με τις οποίες επετεύχθη ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Ενδεικτικά να αναφερθεί η ποινική προστασία της ανηλικότητας. Ο νοµοθέτης, σε μία αέναη προσπάθειά του να μετατοπίσει το κέντρο βάρους στην προστασία ανήλικων θυμάτων και να πετύχει διεύρυνση έννομης προστασίας, πρόσθεσε σε αρκετές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα διακεκριµένες µορφές εγκλημάτων στην περίπτωση που η εγκληματική πράξη στρέφεται κατά ανηλίκου. Αυτό, όμως, είχε ως αποτέλεσµα να µη δύνανται να τύχουν εφαρμογής πλέον οι κανόνες της αληθινής συρροής, δογματικό ζήτημα που αίρεται με την τυποποίηση ξεχωριστών διατάξεων για αδικήματα τελούμενα εις βάρος ανηλίκων με ταυτόχρονη ανεξαρτητοποίηση των υφιστάμενων διατάξεων, ώστε να είναι εφικτή η εφαρμογή των κανόνων περί συρροής στις περιπτώσεις που μεταξύ άλλων πλήττεται επιπροσθέτως το έννομο αγαθό της ανηλικότητας.
Στα υπό κρίση άρθρα ποινικοποιούνται οι προσβολές της προσωπικής ελευθερίας στην περιοχή της γενετήσιας ζωής, προσβολές της ανηλικότητας στον γενετήσιο χώρο, πράξεις οικονοµικής εκµετάλλευσης της γενετήσιας ζωής και πράξεις που θίγουν τη γενετήσια αξιοπρέπεια και τη γενετήσια ευπρέπεια. Θετική σε κάθε περίπτωση κρίνεται, εκτός από την κατάργηση μίας σειράς πράξεων που δεν προσέβαλαν κανένα έννομο αγαθό, η αντικατάσταση του όρου «ασέλγεια» με αυτή του όρου «γενετήσια» αντί «σεξουαλική», διότι πρόκειται για έννοια, η οποία ορίζει τόσο τη διαδικασία της αναπαραγωγής (γένεσις) όσο και τις σχετικές ή παράλληλες µε αυτήν πράξεις. Συνεπώς, ο όρος «γενετήσια πράξη» έχει την έννοια που της προσδίδει η νοµολογία και η επιστήµη. Αφορά τη συνουσία και άλλες πράξεις µε την ίδια βαρύτητα, όπως είναι η «παρά φύσιν» συνεύρεση, ο ετεροαυνανισµός ή πεολειξία και η αιδιολειξία ή η χρήση υποκατάστατων µέσων. Ως δε χειρονοµίες «γενετήσιου χαρακτήρα» νοούνται πράξεις ήσσονος βαρύτητας, οι οποίες όµως προσβάλλουν την γενετήσια αξιοπρέπεια, όπως χειρονοµίες ή θωπείες ή ψαύσεις του σώµατος, που δεν εξικνούνται σε γενετήσια πράξη. Τέλος πράξη γενετήσιου χαρακτήρα είναι συµπεριφορές ή χειρονοµίες, οι οποίες κατά την κοινή αντίληψη υπαινίσσονται ή καταδεικνύουν ή παρωθούν σε γενετήσιες πράξεις.
Το ζήτημα, όμως, είναι να εξετασθεί εάν οι άνωθι τροποποιήσεις πέτυχαν στην προσπάθεια αποτελεσματικότερης προστασίας των θυμάτων. Η απάντηση δε δύνανται να είναι καταφατική, πάντα υπό το πρίσμα και της αρχής της αναλογικότητας που διέπει το Ποινικό Δίκαιο. Τα νομικά επιχειρήματα είναι πολλά. Αξιοσημείωτα κρίνονται τα εξής: Από την επισκόπηση των ποινικών διατάξεων του Κεφαλαίου, ο τρόπος κατάστρωσης των ειδικών υποστάσεων των εκάστοτε αδικημάτων και ο «επιπόλαιος» διαχωρισμός αυτών σε πλημμελήματα και κακουργήματα επιφέρει τη διαφορετική μεταχείριση αξιολογικά όμοιων συμπεριφορών και αυτό οδηγεί περίτρανα σε δυσανάλογη μεταχείριση. (βλ ενδεικτικώς άρθρο 336παρ5 ως κακούργημα και άρθρο 343 ως πλημμέλημα καθώς και τα αδικήματα εις βάρος ανηλίκων που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι πλημμελήματα). Επιπροσθέτως, κατά την κρίση της γράφουσας το νομοθετικό έλλειμμα στην προστασία των θυμάτων εξαντλείται στην κατ’έγκληση δίωξη ορισμένων εγκληματικών υποστάσεων και την επακόλουθη εξάλειψη του αξιοποίνου στις περιπτώσεις παρέλευσης της προθεσμίας υποβολής της, μολονότι σθεναρά στη θεωρία επιδοκιμάζεται η υφιστάμενη νομοθετική επιλογή. Η ευάλωτη θέση των θυμάτων αυτών συνδυαστικά με την «εύθραυστη» προσωπικότητα των ανηλίκων θυμάτων, αλλά και το αίσθημα της ντροπής που βιώνουν τα θύματα σήμερα, καθιστά επιτακτική την νομοθετική παρέμβαση. Εύλογα θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει το επιχείρημα περί αποφυγής του «δευτερογενούς ψυχικού τραυματισμού» του θύματος. Όμως, δεν πρέπει να εξοβελίζεται η προστατευτική αποστολή και το κατασταλτικό κύρος του ποινικού δικαίου στην πάταξη τέτοιων ειδεχθών εγκληματικών πράξεων, τη χρονική δε στιγμή που τα θύματα ακριβώς λόγω αυτού του ψυχικού τραυματισμού τους δεν είναι σε θέση να προβούν στις δέουσες νομικές ενέργειες. Ενδεικτικά, στον Γερμανικό Ποινικό Κώδικα (§ 78 b StGB) προβλέπεται ότι η παραγραφή τέτοιων εγκλημάτων αναστέλλεται μέχρι τη συμπλήρωση του 30ου έτους της ηλικίας του θύματος λόγω του ότι εξαιτίας ύπαρξης ψυχικού τραύματος ή εξάρτησης από το δράστη δεν είναι πάντοτε δυνατή η έγκαιρη υποβολή της σχετικής καταγγελίας. Αν αυτά δείχνουν παράλογα ή πρωτόγνωρα, ας αναλογισθεί κανείς τα ανήλικα θύματα, πολλά εκ των οποίων τη χρονική στιγμή της σεξουαλικής τους κακοποίησης αδυνατούν λόγω ασχημάτιστης σεξουαλικής προσωπικότητας, λόγω διαπαιδαγώγησης και του νεαρού της ηλικίας τους να αντιληφθούν τον άδικο χαρακτήρα των εις βάρος τους πράξεων.
Οι αλλεπάλληλες νομοθετικές τροποποιήσεις γύρω από «ευαίσθητα» έννομα αγαθά δεν είναι πάντα η λύση. Σκοπός πρέπει να είναι η επίτευξη της αποτελεσματικότερης έννομης προστασίας και εξυπηρέτηση της γενικής και ειδικής πρόληψης της ποινής, σεβόμενοι πάντα την αρχή της αναλογικότητας. Προτείνονται η αναγωγή σοβαρών προσβολών σε αδικήματα κακουργηματικού χαρακτήρα, η αυτεπάγγελτη δίωξη, η αναμόρφωση των πλαισίων ποινής και η επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής.
Στο 19ο Κεφάλαιο του νέου Ποινικού Κώδικα τυποποιούνται εκ των εν συνόλω παράνομων συμπεριφορών, εκείνες συγκεκριμένα οι πράξεις που ανάγονται στη σεξουαλική εγκληματικότητα.
Source/ Author:Βασιλική Ι. Σγάντζου
